Obrona terytorialna Finlandii ma długą i złożoną historię, sięgającą końca XIX wieku, kiedy to kraj był podzielony na 4 prowincje, a każda miała swoją własną milicję. Na początku XX wieku Finlandia zaczęła budować własne siły zbrojne, w tym fińską armię i siły powietrzne. Armia była używana do obrony kraju przed Związkiem Radzieckim podczas wojny zimowej i kontynuacyjnej. W 1917 roku wybuchła walka o niepodległość Finlandii, która prowadziła do powstania 2 grup zbrojnych: Białej i Czerwonej Gwardii. Konflikty polityczne między nimi doprowadziły do krwawej wojny domowej. Generał Carl Gustaf Mannerheim został przewodniczącym komitetu wojskowego i zaczął tworzyć siły zbrojne niepodległej Finlandii. Siły te powstały w 1918 roku, kiedy Senat uznał Białą Gwardię za główną jednostkę fińskiej armii. Po zakończeniu wojny domowej w 1918 roku powstał system obronny, który okazał się trwały. Podział na czerwonych i białych przetrwał w latach 20. XX wieku, co dotknęło również armię. Nierzetelni żołnierze zostali wyeliminowani z załogi, a kompetentni zostali podoficerami i oficerami. Władza wojskowa podlegała prezydentowi republiki, który miał zwierzchnią władzę nad siłami zbrojnymi.

W 1922 roku w Finlandii została uchwalona ustawa regulująca system wojskowy, oparty na powszechnym poborze. Zgodnie z nią, armia pozostawała w stanie gotowości także w czasie pokoju, a jej zadaniem było szkolenie poborowych oraz personelu stałego. Według nowego prawa poborowego, okres służby wynosił 12 miesięcy w armii regularnej oraz 15 miesięcy w jednostkach takich jak kawaleria, lotnictwo czy siły techniczne. W 1924 roku Sejm przyjął ustawę o placówkach szkolnictwa oficerskiego, która miała na celu ujednolicenie systemu szkolenia oficerów. Ustawa ta wprowadzała nauczanie w Szkole Oficerskiej Rezerwy, Szkole Podchorążych oraz Akademii Wojskowej.

W latach 30. XX wieku Finlandia skupiła się na zapewnieniu niepodległości i integralności terytorialnej państwa oraz na zachowaniu neutralności w konfliktach między państwami. Jednym z głównych zagrożeń był sąsiad ze wschodu – ZSRR, dlatego Finlandia próbowała zapewnić sobie bezpieczeństwo środkami politycznymi, takimi jak członkostwo w Lidze Narodów i idea sojuszu obronnego z krajami nordyckimi. W wyniku wojny i braku wystarczających środków, Finlandia była zmuszona przeprowadzić reorganizację swoich sił zbrojnych, wprowadzając nową organizację w 1940 roku. Po wojnie Finlandia podpisała porozumienie z ZSRR, a w 1952 roku przeprowadzono reformę organizacyjną, w której brygada stała się podstawową jednostką wojsk lądowych. W 1957 roku powołano Radę Obrony jako organ doradczy ds. obrony narodowej, a w 1950 roku uchwalono nowe prawo poborowe, które określało standardowy czas służby poborowych.

Od reform z 1957 roku, Finlandia zaczęła wprowadzać wiele zmian w swojej polityce obronnej. Wprowadzono nowe nazwy dywizji wojsk, flagi, marsze honorowe, emblematy i tradycje. W połowie lat 60. XX wieku zaczęto rozwijać doktrynę obronną mającą na celu zapobieganie wojnie lub kryzysowi. Fińska obrona stawała się coraz bardziej integralną częścią polityki bezpieczeństwa kraju. Kurczące się grupy wiekowe poborowych spowodowały zmiany w składzie i rozmieszczeniu dywizji wojsk pod koniec lat 80. Zmieniono również ustawę o poborze, wprowadzając nowe zasady dotyczące czasu trwania służby poborowej, wieku i daty rozpoczęcia służby. W 1990 roku Rada Rządowa uznała, że ​​ograniczenia suwerenności Finlandii zapisane w Paryskim Porozumieniu Pokojowym straciły na znaczeniu, z wyjątkiem zakazu broni atomowej. Fińska polityka obronna opierała się na możliwości decydowania o liczbie ludzi, tonażu statków i liczbie samolotów oraz jakości pocisków.

Ostatnia zmiana strukturalna w siłach obronnych miała miejsce w 1997 roku, gdy ukończono raport o polityce obronnej. Zmieniono system kierowania i administracji, co poprawiło możliwości kierowania przez Sztab Generalny wszystkimi gałęziami obrony. Nastąpiła centralizacja obrony narodowej Finlandii, a system obrony opierał się na podporządkowaniu Głównemu dowództwu. Celem tych zmian było zapewnienie funkcjonalności systemu obronnego opartego na powszechnym poborze, a skupiono się na ilościowej redukcji i jakościowym rozwoju sił w czasie wojny.

Struktura organizacyjna Maakuntajoukot

Maakuntajoukot, czyli oddziały terytorialne, składają się z żołnierzy rezerwy oraz żołnierzy zawodowych. Ich zadaniem jest obrona konkretnych obszarów Finlandii, które odpowiadają prowincjom (maakunta). Struktura organizacyjna Maakuntajoukot jest zróżnicowana w zależności od specyfiki poszczególnych jednostek.

Maakuntajoukot składa się z dowództwa, batalionu obrony terytorialnej oraz różnych oddziałów i pododdziałów specjalistycznych, takich jak jednostki inżynieryjne, jednostki łączności, jednostki logistyczne i medyczne. Dowództwo Maakuntajoukot ma za zadanie kierować i koordynować działaniami wszystkich oddziałów terytorialnych w swoim regionie. W jego skład wchodzi dowódca, oficerowie sztabowi, a także specjaliści z różnych dziedzin, takich jak inżynierowie, logistycy i eksperci ds. łączności.

Batalion obrony terytorialnej składa się z kilku kompanii i ma za zadanie prowadzenie działań obronnych na swoim obszarze. Kompanie mogą mieć specjalizacje, takie jak kompanie piechoty, jednostki artylerii, oddziały rozpoznania, a także jednostki przeciwpancerne i przeciwlotnicze. Ponadto, każde Maakuntajoukot ma swoje jednostki specjalistyczne, takie jak jednostki inżynieryjne, jednostki łączności, jednostki logistyczne i medyczne, które zapewniają wsparcie techniczne i logistyczne dla oddziałów terytorialnych. W sumie, struktura organizacyjna Maakuntajoukot jest elastyczna i dostosowana do specyfiki poszczególnych regionów, ale każda jednostka składa się z dowództwa, batalionu obrony terytorialnej oraz różnych oddziałów specjalistycznych.

Współpraca krajowa oraz międzynarodowa Maakuntajoukot

Maakuntajoukot odgrywają ważną rolę we współpracy zarówno z innymi jednostkami obrony terytorialnej w kraju, jak i z zagranicznymi armiami. W ramach krajowej współpracy, Maakuntajoukot działają w ścisłej współpracy z Siłami Obrony Finlandii i pozostałymi jednostkami obrony terytorialnej, takimi jak Suojeluskunta (Finnish Defence League) czy Vapaaehtoinen maanpuolustusjärjestö (Voluntary Defence Organisation). Współpraca ta obejmuje szkolenia i ćwiczenia, wymianę doświadczeń i koordynację działań w przypadku kryzysów lub konfliktów.

Maakuntajoukot biorą udział w międzynarodowych operacjach pokojowych, takich jak misje ONZ czy operacje prowadzone przez UE lub NATO. Współpraca ta daje możliwość szkolenia i wymiany doświadczeń z armiami innych państw, a także umożliwia nawiązanie kontaktów i budowanie zaufania między różnymi narodami. W ramach tej współpracy, Maakuntajoukot biorą udział w szkoleniach i ćwiczeniach z innymi armiami, jak również wysyłają swoich żołnierzy do działań poza granicami kraju. Na przykład, fińscy żołnierze obrony terytorialnej brali udział w misjach pokojowych w Afganistanie, Libanie, Kosowie i na Bałkanach.

Współpraca z innymi państwami jest ważna dla Finlandii z uwagi na jej strategiczne położenie i bezpieczeństwo narodowe. Dlatego też, Finlandia uczestniczy w różnych programach międzynarodowej współpracy wojskowej, jak np. Partnerstwo dla Pokoju czy Nordic Defence Cooperation. Dzięki temu, fińskie jednostki wojskowe, w tym Maakuntajoukot, są w stanie pracować ze swoimi zagranicznymi odpowiednikami, a także pozyskiwać nowe umiejętności i technologie.

Aktualne wyzwania i perspektywy Maakuntajoukot

Aktualnie jednym z głównych wyzwań dla Maakuntajoukot jest utrzymanie wysokiego poziomu gotowości i zdolności obronnych w warunkach narastających zagrożeń ze strony Rosji. W ostatnich latach Finlandia doświadczyła intensywnych ćwiczeń wojskowych Federacji Rosyjskiej w pobliżu swoich granic, a także incydentów z udziałem rosyjskich samolotów i okrętów. W tej sytuacji ważne jest, aby Maakuntajoukot były odpowiednio wyposażone i szkoleni, aby sprostać potencjalnym zagrożeniom. Innym wyzwaniem dla Maakuntajoukot jest zachowanie atrakcyjności dla młodych ludzi jako alternatywy dla służby wojskowej w innych krajach lub karier w sektorze prywatnym. W ostatnich latach Finlandia zanotowała spadek liczby rekrutów do służby wojskowej, co może wpłynąć na zdolność kraju do utrzymania wysokiego poziomu obrony.

W perspektywie długoterminowej, Maakuntajoukot będą musiały dostosować się do zmieniających się warunków geopolitycznych i technologicznych. Rosnące znaczenie sztucznej inteligencji, cyberbezpieczeństwa i innych nowoczesnych technologii może wymagać od Maakuntajoukot inwestycji w nowe narzędzia i systemy. Współpraca z innymi państwami i jednostkami wojskowymi, w tym poprzez udział w międzynarodowych ćwiczeniach i operacjach, może również przyczynić się do dalszego rozwoju i ulepszania działań Maakuntajoukot.

Fot: Flickr / Michael Hibbins