Dzień Niepodległości Finlandii obchodzony jest 6 grudnia. Niepodległa Finlandia kończy w tym roku 106 lat, a to dzisiejsze święto zostało zaznaczone w kalendarzu w 1934 roku, kiedy to 6 grudnia stał się także oficjalnym dniem flagi. Dzień Niepodległości w Finlandii to nie tylko okazja do uczczenia historycznego momentu ogłoszenia niepodległości, ale także czas, w którym współczesne kwestie społeczne znajdują swoje miejsce w obchodach. Rozpoczęcie uroczystości od ceremonii podniesienia flagi na wzgórzu Tähtitorni w dzielnicy Ullanlinna w Helsinkach, z udziałem harcerzy i chóru męskiego Viipurin Lauluveikot, dodaje lokalnego koloru i tradycji do świętowania. Dzień Niepodległości w Finlandii to pełen kontrastów dzień, który jednocześnie honoruje dziedzictwo historyczne i oddaje hołd współczesnym wartościom i ideom społeczeństwa.

Krótka historia

Przed uzyskaniem niepodległości przez Finlandię, kraj przez wiele lat był pod panowaniem szwedzkim i później, przez 108 lat należał do Wielkiego Księstwa Rosyjskiego. Marzenia o niepodległości pojawiły się pod koniec XIX wieku, zwłaszcza gdy Finlandia zaczęła się industrializować. W 1906 roku Finowie zdobyli szersze prawa wyborcze, co stanowiło krok w stronę autonomii. W latach 1908–1917 Finlandia doświadczała rusyfikacji, a wojska rosyjskie były obecne w kraju. Gdy wybuchła I wojna światowa to Rosja wzmocniła swoje siły w Finlandii, wprowadzając stan wojenny i zaostrzając cenzurę. Mimo to rewolucja rosyjska w 1917 roku stworzyła szansę na uzyskanie niepodległości. Dało to nadzieję w kraju na to, że możliwym jest w niedługiej przyszłości obudzenie się w niepodległym kraju po latach niewoli. Parlamentarzyści fińscy rozpoczęli więc dyskusję o wzmocnieniu autonomii, a w marcu 1917 roku rewolucja rosyjska otworzyła drogę do większej swobody. W lecie tego samego roku parlament przyjął ustawę elektroenergetyczną, dającą mu najwyższą władzę w sprawach wewnętrznych. Jednak rząd rosyjski uchylił tę ustawę, co zahamowało nadzieje na autonomię. W chaosie panującym w Rosji jesienią 1917 roku fińskie opcje polityczne zbliżyły się do bolszewików, a strajk w listopadzie przyspieszył wysiłki na rzecz niepodległości (gdy nadzieja na niepodległość zaczęła w narodzie mocno gasnąć). 4 grudnia 1917 roku parlament ogłosił niepodległość, a Rosja uznała Finlandię jako niepodległe państwo jeszcze przed końcem roku. To wydarzenie miało również uznanie od innych krajów, takich jak Francja, Niemcy i Szwecja.

Gdy Finlandia zdobyła niepodległość, reakcje społeczeństwa i mediów były dość stonowane. Zauważalny był brak większych celebracji, brak toastów. Nawet gazety nie poświęciły temu wydarzeniu zbyt wiele miejsca. Sam termin Dnia Niepodległości Finlandii był przedmiotem dyskusji. W grę wchodziły co najmniej dwie daty: 16 maja i 15 listopada. 16 maja upamiętniał zwycięstwo Białej Armii w wojnie o niepodległość, co sprawiało, że dla niektórych był to odpowiedni dzień do świętowania. 15 listopada parlament ogłosił niepodległość od Rosji. Zwolennicy tej daty byli głównie lewicowi. Początkowo środowiska akademickie świętowały pierwszą rocznicę Deklaracji Niepodległości w 1918 roku. Jednak to dopiero rok później, 20 listopada 1919 roku, rząd zdecydował, że dzień niepodległości to 6 grudnia. Wtedy też nakazano wywieszenie fińskiej flagi na budynkach publicznych i odprawianie nabożeństw. Ten dzień stał się również dniem wolnym od pracy. Można by rzec, że 6 grudnia było swoistym kompromisem. Neutralna data, ale jednocześnie ważna, bo to wtedy ogłoszono niepodległość. Jednak ludność w tamtym czasie nie zwracała na to wydarzenie szczególnej uwagi. Zwolennicy Białej Armii świętowali 16 maja, lewica uważała, że niepodległość nie zasługuje na świętowanie. Wczesne lata niepodległej Finlandii to raczej uroczystości państwowe z ograniczonym uczestnictwem społeczeństwa.

Niepodległość, a co z formą rządów?

Historia poszukiwań formy rządu w Finlandii po okresie wojny domowej w 1918 roku ukazuje fascynujące zmienne losy polityczne tego kraju. Po zwycięstwie Białych w maju 1918 roku, Finlandia stanęła przed dylematem, czy przyjąć monarchię. Próba ustanowienia monarchii natrafiła jednak na wiele trudności. Jako potencjalnego kandydata na króla rozważano Oskara, syna niemieckiego cesarza Wilhelma II. Niemniej jednak, ojciec cesarza obawiał się powierzenia syna rządzeniu niestabilnym krajem, co skomplikowało plany monarchiczne. Kolejną opcją był niemiecki książę Hesji Fryderyk Karol, który został nawet wybrany na króla w październiku 1918 roku, lecz zrezygnował z tronu po klęsce Niemiec w I wojnie światowej. W marcu 1919 roku republikanie przejęli kontrolę w parlamencie, odrzucając ostatecznie koncepcję monarchii. Premier Mannerheim potwierdził republikańską formę rządu, która została ustanowiona 17 lipca 1919 roku.

Przyjęcie z okazji dnia niepodległości

Przyjęcie z okazji Święta Niepodległości w Finlandii jest tradycją sięgającą pierwszego takiego wydarzenia zorganizowanego przez Prezydenta KJ Ståhlberga i jego córkę Aino w 1919 roku. Początkowo było to jedynie krótka przerwa kawowa, nazwana „celebracją jednomyślności” z udziałem około 150 gości, głównie dyplomatów i przedstawicieli wojska, rządu oraz uniwersytetu. Początki balów podczas tego święta miały miejsce w 1922 roku, gdy Prezydent Ståhlberg i jego żona Ester zorganizowali pierwsze taneczne uroczystości, które przyciągnęły ponad tysiąc gości. Przez lata liczba uczestników i prestiż wydarzenia rosły, chociaż przerwy związane z sytuacją gospodarczą lub wojenną zdarzały się. Ważną zmianą było wprowadzenie alkoholu na przyjęciach Linny w latach trzydziestych po zniesieniu prawa prohibicji w 1932 roku. Jednak za prezydentury Kyösti Kallio alkohol nie był podawany, ze względu na jego upodobania, zastępując go miodem pitnym. Słynne zamkowe booli, wprowadzone w 1947 roku przez panią Alli Paasikivi, stało się tradycyjnym napojem, choć oryginalny przepis pozostaje tajemnicą od 1976 roku. Uroczystości zamkowe stały się dostępne dla szerszej publiczności dzięki radiu i telewizji. Pierwsza audycja radiowa na żywo została nadana w 1949 roku, choć wtedy jeszcze nie zwracano tak dużej uwagi na modę wieczorową, a komentarze dotyczące strojów były ograniczone. Współczesne świętowanie obejmuje liczne elementy kulturowe, a tradycje ewoluują, choć niektóre z nich – receptura na booli, pozostają owiane tajemnicą.

Parady z okazji dnia niepodległości – jak wyglądają?

W początkowych latach niepodległości, zwłaszcza w latach dwudziestych i trzydziestych XX wieku, parada z okazji Dnia Niepodległości nie cieszyła się jeszcze dużą popularnością. Wtedy to główną uwagę skupiała parada flagi Wojsk Obronnych. Dopiero po drugiej wojnie światowej, w latach pięćdziesiątych zaczęto podkreślać istotę Parady Niepodległości. Co roku Parada Niepodległości Sił Obronnych odbywa się w innym miejscu. W defiladzie biorą udział siły zbrojne Wojsk Lądowych, Morskich i Powietrznych, Straż Graniczna, Akademia Obrony Narodowej, Wydział Logistyki Sił Obronnych, a także organizacje weteranów i obrony narodowej. Łącznie w paradzie uczestniczy około 1300 pracowników, prezentując około 50 pojazdów Sił Obronnych. W Święto Niepodległości Prezydent RP nagradza siły obronne medalami i przyznaje awanse dla najważniejszych postaci w wojsku.

W kilku miastach stało się tradycją zorganizowanie „pochodniowej procesji” z okazji Święta Niepodległości, a jej korzenie sięgają 1951 roku, gdy w Helsinkach po raz pierwszy ruszyła taka manifestacja, z udziałem uczniów szkół średnich. Chociaż licealiści wcześniej także maszerowali z pochodniami już od 1863 roku (choć wtedy nie miało to bezpośredniego związku z niepodległością w dzisiejszym rozumieniu). Typowe dla tych procesji jest odwiedzanie grobów bohaterów narodowych oraz wspólne śpiewanie patriotycznych pieśni. W Helsinkach trasa pochodni prowadzi obok Pałacu Prezydenckiego, gdzie para prezydencka witająca z balkonu dodaje uroku temu wyjątkowemu wydarzeniu. W dniu Święta Niepodległości w Finlandii tradycyjnie rozświetla się przy oknach dwie świece w barwach narodowych – biało-niebieskich. To nie tylko gest patriotyczny, ale także hołd dla historii, który sięga XVIII wieku. Początkowo podczas wizyt szwedzkiej rodziny królewskiej czy rocznic panowania, dwie świeczki rozświetlały okna. Nawet w okresie rusyfikacji, Finowie używali tej tradycji jako formy protestu. W 1927 roku Związek Niepodległości rozpoczął kampanię, aby każdy obywatel zapalał dwie świece w oknie w Dniu Niepodległości. Stopniowo, zwyczaj ten rozprzestrzenił się po całym kraju. Zalecono palenie świec między 18:00 a 21:00, choć dziś skraca się ten czas.

Fot: Flickr / aut. Ville Oksanen