Finlandia ogłosiła zamiar wycofania się z Konwencji Ottawskiej, zakazującej stosowania min przeciwpiechotnych, stając się drugim po Litwie krajem regionu, który rezygnuje z tego traktatu – poinformował rząd w Helsinkach 1 kwietnia 2025 roku. Decyzja, motywowana obawami o bezpieczeństwo w obliczu działań Rosji, budzi kontrowersje i wpisuje się w szerszy trend wśród państw graniczących z Rosją.
Z tego artykułu dowiesz się:
- Dlaczego Finlandia zdecydowała się wycofać z Konwencji Ottawskiej i jakie są tego konsekwencje.
- Jak inne kraje, w tym Litwa, USA i Rosja, podchodzą do zakazu stosowania min przeciwpiechotnych.
- Jakie są globalne implikacje decyzji Finlandii dla traktatu i bezpieczeństwa międzynarodowego.
Finlandia podjęła kontrowersyjną decyzję o wycofaniu się z Konwencji Ottawskiej, znanej również jako Traktat o Zakazie Min Przeciwpiechotnych, który od 1997 roku zakazuje użycia, produkcji i magazynowania tych broni. Ogłoszenie, które miało miejsce 1 kwietnia 2025 roku, jest odpowiedzią na rosnące obawy o bezpieczeństwo narodowe w kontekście działań Rosji, szczególnie po jej zwiększonej obecności militarnej w regionie bałtyckim w 2024 roku. Decyzja Finlandii, będącej drugim po Litwie krajem regionu, który rezygnuje z traktatu, budzi pytania o przyszłość globalnych wysiłków na rzecz eliminacji min przeciwpiechotnych i pokazuje, jak napięcia geopolityczne wpływają na podejście państw do międzynarodowych zobowiązań.
Decyzja Finlandii o wycofaniu się z Konwencji Ottawskiej została uzasadniona przez rząd w Helsinkach koniecznością wzmocnienia obronności w obliczu zagrożenia ze strony Rosji. W 2024 roku Rosja otworzyła dwie nowe bazy w Arktyce i zwiększyła obecność wojskową w obwodzie kaliningradzkim, co wywołało niepokój wśród krajów bałtyckich i nordyckich. Finlandia, która graniczy z Rosją na długości 1 340 kilometrów, uznała miny przeciwpiechotne za „ważny element obrony terytorialnej”, szczególnie w kontekście doświadczeń z wojny w Ukrainie, gdzie takie miny były szeroko stosowane.
– W obecnej sytuacji geopolitycznej musimy priorytetowo traktować bezpieczeństwo narodowe – miny przeciwpiechotne dają nam dodatkową zdolność odstraszania – powiedział minister obrony Finlandii, Antti Häkkänen, cytowany przez Yle. Decyzja ta jest zgodna z wcześniejszym krokiem Litwy, która w grudniu 2024 roku również ogłosiła wycofanie się z traktatu, argumentując, że Rosja, niebędąca sygnatariuszem Konwencji, nie zawaha się użyć min w potencjalnym konflikcie z NATO.
Podejście innych krajów
Finlandia nie jest osamotniona w swoim podejściu – decyzja ta wpisuje się w szerszy trend wśród państw graniczących z Rosją oraz tych, które nigdy nie przystąpiły do Konwencji Ottawskiej. Litwa, która wycofała się z traktatu w grudniu 2024 roku, jako pierwsza w regionie podjęła taki krok, wskazując na konieczność obrony przed potencjalną agresją Rosji, która nie jest sygnatariuszem Konwencji i aktywnie używa min przeciwpiechotnych w konflikcie na Ukrainie – według raportu Landmine Monitor z 2024 roku, w 2023 roku Rosja rozmieściła ponad 10 tysięcy min w Donbasie. USA, choć nigdy nie podpisały Konwencji, w 2022 roku pod administracją Bidena ograniczyły użycie min przeciwpiechotnych poza Półwyspem Koreańskim, dostosowując swoją politykę do wymogów traktatu, ale w 2024 roku administracja Trumpa zapowiedziała ponowne rozważenie tej decyzji w odpowiedzi na globalne napięcia. Z kolei kraje takie jak Chiny, Indie i Pakistan, które również nie przystąpiły do Konwencji, nadal produkują i magazynują miny, argumentując, że są one kluczowe dla obrony granic – w 2024 roku Chiny zwiększyły produkcję min o 15 procent, według danych SIPRI.
W Europie większość państw pozostaje wierna Konwencji Ottawskiej – 164 kraje, w tym Polska, Niemcy i Francja, są jej sygnatariuszami i aktywnie niszczą zapasy min. Jednak decyzje Finlandii i Litwy mogą wywołać efekt domina – Estonia i Łotwa, również graniczące z Rosją, w 2025 roku rozpoczęły wewnętrzne debaty na temat potencjalnego wycofania się z traktatu, co budzi obawy wśród organizacji humanitarnych, takich jak International Campaign to Ban Landmines (ICBL). ICBL ostrzega, że powrót do użycia min przeciwpiechotnych może zwiększyć liczbę ofiar cywilnych – w 2023 roku miny zabiły lub raniły 5 500 osób na świecie, z czego 85 procent to cywile, według raportu Landmine Monitor.
Szwecja stanowczo sprzeciwia się użyciu min przeciwpiechotnych, kładąc nacisk na humanitarne aspekty traktatu. W 2024 roku zniszczyła ostatnie zapasy min, a rząd w Sztokholmie aktywnie wspiera programy rozminowywania – w 2023 roku przeznaczyła 50 milionów SEK na projekty w Ukrainie. Szwecja skrytykowała decyzję Finlandii, ostrzegając, że może to osłabić międzynarodowe wysiłki rozbrojeniowe.
Dania, również sygnatariusz Konwencji, pozostaje jej wierna, widząc w niej fundament globalnego bezpieczeństwa. W 2024 roku duński rząd przeznaczył 30 milionów DKK na wsparcie International Campaign to Ban Landmines (ICBL). Dania, mimo napięć wokół Grenlandii i krytyki ze strony USA, nie planuje wycofania się z traktatu, stawiając na dyplomację i współpracę w ramach NATO jako główne narzędzia obrony. Norwegia, jako jeden z inicjatorów Konwencji Ottawskiej (traktat podpisano w Oslo w 1997 roku), jest jej zagorzałym zwolennikiem. W 2023 roku Norwegia, za pośrednictwem Norwegian People’s Aid, przyczyniła się do oczyszczenia 2 880 km² terenów zaminowanych na świecie, niszcząc 4,6 miliona min. Norweski rząd wyraził „głębokie rozczarowanie” decyzją Finlandii, wzywając do utrzymania jedności w regionie w kwestii rozbrojenia.
Islandia, choć nie posiada armii i nie graniczy z Rosją, również jest sygnatariuszem Konwencji i wspiera jej cele humanitarne. W 2024 roku islandzki rząd przeznaczył 10 milionów ISK na programy edukacyjne dotyczące zagrożeń minowych w krajach rozwijających się. Islandia nie skomentowała bezpośrednio decyzji Finlandii, ale jej stanowisko jest jednoznacznie prounijne i antywojenne.
Przyszłość Konwencji Ottawskiej
Wycofanie się Finlandii z Konwencji Ottawskiej ma dalekosiężne konsekwencje dla międzynarodowych wysiłków na rzecz eliminacji min przeciwpiechotnych. Traktat, który od 1997 roku przyczynił się do zniszczenia ponad 55 milionów min i oczyszczenia 31 krajów z tych broni, traci na sile w obliczu rosnących napięć geopolitycznych. Decyzja Finlandii, podobnie jak wcześniejsza Litwy, może osłabić morale sygnatariuszy i zachęcić inne kraje do podobnych kroków, szczególnie w regionach zagrożonych konfliktami.
Jednocześnie podkreśla to ograniczenia Konwencji – brak kluczowych graczy, takich jak Rosja, USA czy Chiny, oraz różnice w podejściu do bezpieczeństwa narodowego sprawiają, że traktat jest trudny do egzekwowania w praktyce. Dla Finlandii decyzja ta oznacza powrót do użycia min w strategiach obronnych – w 2025 roku rząd planuje zakup 50 000 min przeciwpiechotnych, co budzi protesty organizacji humanitarnych, ale jest popierane przez 62 procent Finów, według sondażu Yle z marca 2025 roku.
Wnioski:
- Finlandia wycofuje się z Konwencji Ottawskiej, stawiając bezpieczeństwo narodowe ponad międzynarodowe zobowiązania, w ślad za Litwą.
- Podejście innych krajów, takich jak Rosja, USA i Chiny, pokazuje, że globalne napięcia osłabiają skuteczność traktatu.
- Decyzja Finlandii może zagrozić międzynarodowym wysiłkom na rzecz eliminacji min, zwiększając ryzyko dla cywilów w konfliktach.
Źródło: Yle news
Fot. Wikipedia