Halla Tomasdóttir wygrała wybory prezydenckie w Islandii, zastępując urzędującego prezydenta Gudniego Johannessona. Tomasdóttir zdobyła 34% głosów, co pozwoliło jej pokonać byłą premier Katrín Jakobsdóttir, która uzyskała 25% głosów.
55-letnia Tomasdóttir zostanie siódmym prezydentem Islandii od czasu ustanowienia republiki w 1944 roku. Tomasdóttir obejmie urząd oficjalnie 1 sierpnia. Nowa prezydentka jest znana ze swojej wpływowej roli w świecie biznesu, założyła Audur Capital w 2007 roku, firmę świadczącą usługi finansowe, skupiającą się na integracji odpowiedzialności społecznej i perspektyw kobiet w finansach. Wcześniej pełniła również funkcję szefowej Izby Handlowej Islandii. Były to jej drugie wybory prezydenckie (osiem lat temu zajęła drugie miejsce za Johannessonem). Islandia jest konsekwentnie uznawana za kraj przodujący w kwestii równości płci, zajmując pierwsze miejsce na świecie według Światowego Forum Ekonomicznego przez ostatnie 14 lat. Historycznie islandzcy prezydenci starali się utrzymać apolityczną postawę po objęciu urzędu, pozostając ponad partyjnymi podziałami.
Historia ról kobiet w polityce Islandii
Islandia od dawna jest pionierem w zakresie równości płci i aktywnego udziału kobiet w polityce. Pierwszą prezydentką Islandii, a zarazem pierwszą demokratycznie wybraną kobietą – prezydentem na świecie była Vigdís Finnbogadóttir. Pełniła ona funkcję od 1980 do 1996 roku. Jej prezydentura była przełomowa nie tylko dla Islandii, ale również dla międzynarodowej sceny politycznej. Vigdís była znana ze swojej zaangażowanej postawy wobec kultury i języka islandzkiego, stała się symbolem postępu w zakresie praw kobiet. Jej wybór na prezydenta był kamieniem milowym, który utorował drogę dla większego zaangażowania kobiet w politykę i inne dziedziny życia publicznego.
Kolejną znaczącą postacią w islandzkiej polityce była Jóhanna Sigurðardóttir, która w 2009 roku została pierwszą na świecie otwarcie homoseksualną premierką. Jej rządy skupiły się na reformach gospodarczych i społecznych, zwłaszcza w kontekście odbudowy po kryzysie finansowym, który dotknął Islandię w 2008 roku. Jóhanna odegrała kluczową rolę w stabilizacji gospodarki oraz w promocji równości i praw człowieka, co jeszcze bardziej umocniło pozycję kobiet w polityce.
Sukces Hally Tomasdóttir w wyborach prezydenckich wpisuje się w długą tradycję silnych kobiecych postaci w islandzkiej polityce. Jej wybór nie tylko podkreśla znaczenie kontynuacji tej tradycji, ale również odzwierciedla szerszy trend wzrostu udziału kobiet w polityce na świecie. Coraz więcej krajów zauważa potrzebę reprezentacji kobiet na najwyższych szczeblach władzy, co prowadzi do zwiększenia liczby kobiet w parlamencie na stanowiskach ministerialnych oraz w innych kluczowych rolach politycznych. Wybór Tomasdóttir jest także świadectwem ewolucji w postrzeganiu roli kobiet w społeczeństwie i polityce.
Rola prezydenta w systemie politycznym Islandii
Rola prezydenta Islandii jest głównie ceremonialna i odgrywa kluczowe znaczenie w systemie politycznym kraju, łącząc funkcje reprezentacyjne z pewnymi uprawnieniami, które mogą wpływać na proces legislacyjny. Prezydent jest wybierany na czteroletnią kadencję w wyborach powszechnych, co nadaje mu silny mandat społeczny. Główne obowiązki prezydenta obejmują reprezentowanie Islandii na arenie międzynarodowej, uczestnictwo w oficjalnych uroczystościach państwowych oraz podpisywanie ustaw przyjętych przez Althing, islandzki parlament. Chociaż podpis prezydenta jest formalnością konieczną do wejścia ustawy w życie, prezydent ma prawo odmówić podpisania ustawy i skierować ją do referendum, a to jest jednym z najważniejszych narzędzi jego wpływu na politykę.
Prezydent mianuje również premiera oraz członków Rady Ministrów, choć te decyzje muszą być zgodne z wynikami wyborów parlamentarnych i układami koalicyjnymi. Prezydent ma prawo do ułaskawiania skazanych, a to pozwala na interwencję w indywidualnych przypadkach wymiaru sprawiedliwości oraz przyznaje odznaczenia i tytuły honorowe, co stanowi istotny element honorowania zasług obywateli. Mimo ograniczonych kompetencji politycznych, prezydent może odegrać znaczącą rolę w kluczowych momentach historii kraju. Przykładem jest prezydentura Ólafura Ragnara Grímssona (1996-2016), który kilkakrotnie korzystał z prawa do weta i kierował ustawy do referendum, jak w przypadku kontrowersyjnych ustaw dotyczących spłaty zagranicznych wierzycieli po kryzysie finansowym w 2008 roku. Jego decyzje doprowadziły do szerokiej debaty narodowej i miały dalekosiężne skutki dla polityki i gospodarki Islandii.
Wcześniej Vigdís Finnbogadóttir (1980-1996) jako pierwsza kobieta – prezydent na świecie wybrana w wyborach powszechnych, znacząco wpłynęła na promowanie równości płci oraz kultury islandzkiej na arenie międzynarodowej. Jej prezydentura była przełomowa i stała się symbolem postępu społecznego, inspirując kobiety w Islandii i na całym świecie do aktywnego udziału w życiu publicznym.
Guðni Th. Jóhannesson (2016-2024) zyskał uznanie dzięki swojej przystępności i zaangażowaniu w sprawy obywatelskie, promując wartości demokratyczne i społeczną solidarność. Jego bliski kontakt z obywatelami oraz aktywne uczestnictwo w debatach publicznych podkreśliły rolę prezydenta jako jednoczącej figury w islandzkim społeczeństwie.
Fot: WikimediaCommons