Norweska Akademia Nauk ogłosiła, że laureatem Nagrody Abela, zwanej matematycznym „Noblem”, został 78-letni Japończyk Masaki Kashiwara z Uniwersytetu w Kioto – podaje komunikat akademii. Wyróżnienie za przełomowy wkład w analizę algebraiczną i teorię reprezentacji to hołd dla wizjonera, który zrewolucjonizował matematykę.
Z tego artykułu dowiesz się:
- Dlaczego Masaki Kashiwara otrzymał Nagrodę Abela.
- Jakie odkrycia zmieniły świat matematyki.
- Czym Nagroda Abela różni się od Nobla i jakie ma znaczenie.
- Jak Norwegia honoruje dziedzictwo Nielsa Henrika Abela.
27 marca 2025 roku Norweska Akademia Nauk ogłosiła, że prestiżowa Nagroda Abela trafi w ręce Masaki Kashiwary, 78-letniego profesora z Uniwersytetu w Kioto. Wyróżnienie, często nazywane matematycznym „Noblem”, przyznano za „fundamentalny wkład w analizę algebraiczną i teorię reprezentacji” – dziedzin, które Kashiwara przekształcił swoimi pionierskimi odkryciami. Ceremonia wręczenia nagrody, wartej blisko milion dolarów (ok. 10 milionów koron norweskich), odbędzie się tradycyjnie w maju w Oslo, a statuetkę wręczy król Harald V.
Przełom w matematyce: D-moduły i baza krystaliczna
Kapituła nagrody szczególnie doceniła Kashiwary za rozwój teorii D-modułów i odkrycie bazy krystalicznej – dwóch koncepcji, które zrewolucjonizowały współczesną matematykę. D-moduły, zaproponowane przez 23-letniego Kashiwę w jego pracy magisterskiej w 1970 roku, to narzędzia łączące algebrę z analizą w sposób wcześniej niewyobrażalny.
– To był przełom – stworzył pomost między dziedzinami, które dotąd działały osobno – ocenił prof. Helge Holden, przewodniczący kapituły, w laudacji cytowanej przez akademię.
Baza krystaliczna, rozwinięta przez Kashiwę w latach 90., stała się fundamentem teorii reprezentacji i znalazła zastosowanie m.in. w fizyce teoretycznej i informatyce kwantowej.
– Jego metody były zdumiewające. Udowodnił twierdzenia, których nikt wcześniej nie potrafił nawet sformułować”– podkreśliło jury. W ciągu 50-letniej kariery Kashiwara nie tylko otwierał nowe obszary badań, ale i dostarczał matematykom uniwersalnych narzędzi, dziś powszechnie używanych w algebrze, geometrii i analizie.
Kashiwara jak Abel
Holden porównał laureata do Nielsa Henrika Abela, norweskiego matematyka z XIX wieku, którego imię nosi nagroda.
– Podobnie jak Abel, Kashiwara dokonał rewolucyjnego odkrycia przed 25. rokiem życia. Na szczęście, w odróżnieniu od Abela, który zmarł w wieku 26 lat, Kashiwara cieszy się długą i owocną karierą – powiedział Holden. Abel zmarł w ubóstwie w 1829 roku, ale jego dziedzictwo zainspirowało Norwegię do ustanowienia nagrody w 2002 roku, w 200. rocznicę jego urodzin.
Kashiwara, emerytowany profesor Uniwersytetu w Kioto i były dyrektor Research Institute for Mathematical Sciences, jest drugim Japończykiem uhonorowanym Nagrodą Abela po Kiyoshim Itō (2006). Jego prace wpłynęły na takie dziedziny jak teoria strun i kryptografia, a jego publikacje – ponad 200 – są cytowane tysiące razy.
Nagroda Abela: matematyczny Nobel
Nagroda Abela, ustanowiona przez norweski rząd w 2002 roku, wypełnia lukę w katalogu Nagród Nobla, które – zgodnie z testamentem Alfreda Nobla – nie obejmują matematyki. Z pulą nagród rzędu 7,5 miliona NOK (ok. 950 tysięcy USD w 2025 roku) jest jednym z najbardziej prestiżowych wyróżnień w świecie nauki.
– To hołd dla wizjonerów, którzy zmieniają nasze rozumienie świata – podkreśliła Norweska Akademia Nauk. W odróżnieniu od Nobla, przyznawanego w Sztokholmie, Abel wręczany jest w Oslo, a jego laureaci są wybierani przez międzynarodowy komitet matematyków.
Od 2003 roku nagrodę otrzymało 25 naukowców, w tym tacy giganci jak Andrew Wiles, czy László Lovász (2021, teoria grafów). Kashiwara dołącza do tego elitarnego grona jako 26. laureat, cementując reputację Japonii jako potęgi matematycznej.
Wnioski:
- Japończyk wyróżniony za D-moduły i bazę krystaliczną.
- Nagroda Abla to milion dolarów i prestiż dla wizjonera.
- Przełom w wieku 23 lat, rozwinięty przez pół wieku kariery.
- Norwegia honoruje patrona i buduje mosty w nauce.
- Odkrycia Kashiwary napędzają matematykę XXI wieku.
Źródło: Abel Prize
Fot. New Scientist