Historia Romów w Skandynawii sięga XVI wieku, kiedy to grupa Kalé fińskich Romów przybyła z zachodu, a grupy z wschodu przybyły z terenów Bałtyku i Rosji.
Od samego początku, Romowie doświadczali niechęci ze strony społeczeństwa,
a prawo szwedzkie nakazywało im osiedlenie się na słabo zaludnionych terenach
na wschodnim pasie półwyspu skandynawskiego. Ci, którzy nie podporządkowali się temu prawu, narażeni byli na karę śmierci. Romom nie wolno było uczestniczyć
w nabożeństwach kościelnych ani korzystać z pomocy medycznej. Prawo było surowo egzekwowane aż do XIX wieku, kiedy to nastąpiła względna „liberalizacja”,
ale w drugiej połowie tego stulecia powróciła dyskryminacja, zmuszając wędrujące grupy do osiedlenia się i prowadzenia osiadłego trybu życia. W 1901 roku na terenie Finlandii Rosjanie wprowadzili politykę asymilacyjną wobec mniejszości romskiej, która zakładała celowe i przymusowe przekształcanie ich kultury w bardziej zunifikowaną i pozbawioną cech typowych dla Romów.
W Finlandii, jak również w innych krajach europejskich, Romowie byli poddawani polityce asymilacji i prześladowani przez wiele lat. W latach 30. i 40. XX wieku granica szwedzko-fińska była całkowicie zamknięta dla Romów, a szwedzcy Romowie byli poddawani sterylizacji. W 1952 roku przyjęto ustawę, zgodnie z którą romskie sieroty i półsieroty były zabierane i osadzane w sierocińcach, blokując ich kontakt z grupą pochodzenia. Jednak w latach 80. XX wieku zaczęło się odrodzenie etniczne Romów w Finlandii. To wydarzenie było wynikiem kilku czynników, takich jak wprowadzenie prawa zakazującego dyskryminacji, postawa samych Romów,
a także przyjazne nastawienie społeczeństwa większościowego wobec mniejszości etnicznych.
W 1995 roku przystąpienie Finlandii do Unii Europejskiej przyspieszyło ten proces,
a ustawodawstwo fińskie zagwarantowało prawa romskiej mniejszości
do pielęgnacji własnej kultury, języka i tworzenia organizacji etnicznych. W 2000 roku przyjęto nową konstytucję Finlandii, która gwarantuje prawo do pielęgnacji
i rozwijania kultury i języka grup mniejszościowych, w tym Romów. W 2002 roku powołano w Ministerstwie Pracy rzecznika praw mniejszości, a w 2004 roku utworzono cztery regionalne delegatury pozostające w ścisłej kooperacji
z przedstawicielami władz państwowych. Obecnie, liczba Romów w Finlandii szacuje się na około 10 000, co stanowi mniej niż 0,2% populacji kraju. Wielu Romów nadal żyje w ubóstwie i jest narażonych na dyskryminację, a ich integracja w społeczeństwie fińskim jest nadal jednym z głównych wyzwań.
Kultura i tradycje Romów w Finlandii
Kultura i tradycje Romów w Finlandii są bogate i zróżnicowane, a wiele z nich jest związanych z romską historią i folklorem. Jedną z ważniejszych tradycji romskich jest muzyka. Fińscy Romowie słyną również z umiejętności grania na tradycyjnych instrumentach, takich jak skrzypce, gitara, klarnet i akordeon. Inną ważną tradycją romską jest rzemiosło, w tym wyroby z wikliny i metalu. Romowie fińscy znani są
z produkcji ręcznie plecionych koszyków, mat i innych przedmiotów z wikliny,
a także z wyrobu biżuterii i ozdób z metalu. Ważną częścią kultury romskiej
w Finlandii jest także tradycyjna kuchnia, która obejmuje dania mięsne, takie jak gulasz i pieczeń, a także dania wegetariańskie, takie jak sałatki
i zupy. Tradycje rodzinne są również ważne dla społeczności romskiej w Finlandii. Romowie mają silne więzi rodzinne i szanują starszych członków rodziny.
Często spotykają się na uroczystościach rodzinnych podczas których odbywają się tradycyjne tańce i pieśni. Ważnym elementem kultury romskiej jest język. Istnieją dwa główne dialekty romskie w Finlandii – Kale i Lovari. W ciągu ostatnich kilku dziesięcioleci nastąpił wzrost zainteresowania nauczaniem języka romskiego
w szkołach, co przyczyniło się do zachowania języka i kultury romskiej w kraju.
Dyskryminacja i marginalizacja Romów
w Finlandii
Romowie w Finlandii byli narażeni na dyskryminację i marginalizację przez wiele lat. Przez długi czas byli traktowani jako obywatele drugiej kategorii i mieli ograniczony dostęp do edukacji, opieki zdrowotnej i pracy. Jednym z największych problemów,
z jakimi borykają się Romowie w Finlandii jest ubóstwo. Wielu Romów żyje
w skrajnej biedzie i ma ograniczony dostęp do podstawowych usług, takich jak opieka zdrowotna, mieszkania i edukacja. Bezrobocie wśród Romów jest również bardzo wysokie.
Romowie w Finlandii są często ofiarami przemocy i nienawiści ze strony innych grup społecznych. Wiele osób żyjących w pobliżu osiedli romskich skarży się na kradzieże
i przestępczość, co prowadzi do wzrostu rasizmu i dyskryminacji wobec Romów. Romowie w Finlandii mają trudności z integracją w społeczeństwie fińskim.
Wiele osób z tej grupy nie zna języka fińskiego lub szwedzkiego, co utrudnia
im podjęcie pracy i korzystanie z podstawowych usług. Romowie często są narażeni na stygmatyzację i dyskryminację ze strony społeczeństwa.
W ostatnich latach w Finlandii podejmowane są działania mające na celu zmniejszenie dyskryminacji i marginalizacji Romów. Rząd i organizacje społeczne wprowadzają programy pomocy dla Romów, mające na celu poprawę warunków życia, edukacji i integracji. Jednakże, nadal pozostaje wiele do zrobienia, aby zapewnić Romom równość i szacunek, na jakie zasługują jako pełnoprawni obywatele Finlandii. 9 lutego 2023 roku rząd Finlandii przyjął rezolucję dotyczącą trzeciej krajowej polityki wobec Romów, znaną jako ROMPO 3, która ma na celu wspieranie integracji, równości i uczestnictwa Romów oraz zwalczanie dyskryminacji. Raport dot. krajowej polityki składa się z czterech sektorów związanych z edukacją, zatrudnieniem, mieszkalnictwem i zdrowiem. W krajowej polityce poświęcono dużą uwagę na sprawy związane z prawami i uczestnictwem dzieci i młodzieży, osób starszych, niedyskryminacji w zatrudnieniu oraz ochronie języka i kultury Romów. Finlandia dąży do promowania równości i integracji Romów w różnych dziedzinach życia.
Integracja Romów w społeczeństwie fińskim
Integracja Romów w społeczeństwie fińskim jest ważnym wyzwaniem dla Finlandii,
a wiele działań podejmowanych jest w celu pomocy Romom w tej dziedzinie.
Jednym z kluczowych aspektów integracji Romów w Finlandii jest edukacja.
W ciągu ostatnich kilku lat wprowadzono programy wspierające edukację Romów
i zwiększające dostęp do niej. W szkołach wprowadzono także nauczanie języka romskiego, co pomaga zachować język i kulturę Romów. Zwiększenie dostępu
do edukacji jest kluczowe dla poprawy warunków życia Romów i umożliwienia
im znalezienia pracy.
Kolejnym ważnym krokiem w integracji Romów jest poprawa ich sytuacji mieszkaniowej. Wielu Romów mieszka w niewłaściwych warunkach, często
w prowizorycznych domach lub na ulicach. Wprowadzono wiele programów wspierających budowę i modernizację domów dla Romów, co pomaga poprawić ich warunki życia i integrację ze społeczeństwem fińskim. Wiele organizacji społecznych i rządowych prowadzi programy na rzecz integracji Romów
w społeczeństwie fińskim. Programy te mają na celu zapewnienie Romom dostępu
do podstawowych usług, takich jak opieka zdrowotna i pomoc socjalna, a także zapobieganie dyskryminacji i nienawiści ze strony społeczeństwa.
Romskie organizacje i ruchy społeczne w Finlandii
W Finlandii istnieje wiele organizacji i ruchów społecznych związanych z Romami, które działają na rzecz poprawy ich sytuacji i integracji w społeczeństwie fińskim. Jednym z przykładów jest Suomen romanifoorumi, ogólnokrajowa organizacja Romów, która działa poprzez organizowanie szkoleń, seminariów i spotkań
dla Romów, a także poprzez współpracę z władzami lokalnymi i rządowymi. Kulttuurikeskus Caisa, centrum kultury w Helsinkach, organizuje różne wydarzenia kulturalne, w tym festiwale, wystawy i koncerty, które mają na celu promowanie romskiej kultury w Finlandii.
Fińskie Stowarzyszenie Romów (Suomen Romayhdistys ry) ma za zadanie propagowanie równości społeczności romskiej, umacnianie wpływu i zaangażowanie Romów w podejmowanie decyzji społecznych. Jest to organizacja ekspercka,
która działa na rzecz promowania różnorodności kulturowej Romów, przeciwdziałania dyskryminacji, wzmacniania integracji społecznej młodzieży romskiej, wsparcia życia Romów w podeszłym wieku w domu i instytucjach, podnoszenia świadomości zdrowotnej kobiet romskich oraz promowania kultury
i języka romskiego.
Romano Missio to organizacja społeczna, która działa na rzecz Romów w Finlandii poprzez organizowanie różnych działań, takich jak programy na rzecz edukacji
i integracji, a także organizowanie pomocy humanitarnej dla Romów w kraju
i za granicą. Ostatnią organizacją jest Oma Polku, która działa na rzecz Romów
w Espoo i stawia sobie za cel integrację Romów w społeczeństwie fińskim poprzez organizowanie różnych działań, takich jak programy na rzecz edukacji i integracji,
a także organizowanie pomocy humanitarnej dla Romów w kraju i za granicą.
Wszystkie organizacje i ruchy społeczne prowadzą działania na rzecz poprawy sytuacji Romów w Finlandii, a ich praca jest niezwykle ważna dla zapewnienia Romom pełnoprawnego miejsca w społeczeństwie fińskim i walki z dyskryminacją
i marginalizacją. Działalność te organizacji obejmuje organizację programów
na rzecz edukacji, integracji, a także różnych działań kulturalnych i humanitarnych. Dzięki pracy tych organizacji i ruchów społecznych Romowie w Finlandii mają możliwość włączenia się w życie społeczne i kulturalne kraju, a także uzyskania wsparcia i pomocy w sytuacjach trudnych. Integracja Romów w społeczeństwie fińskim jest procesem długotrwałym, ale działalność tych organizacji jest ważnym krokiem w kierunku osiągnięcia pełnej równości i integracji Romów w Finlandii.
Fot: Flickr / aut. Sebastien Michel