Rząd Szwecji przedstawił kompleksowy plan działań klimatycznych, skoncentrowany na praktycznych rozwiązaniach. Minister Klimatu, Romina Pourmokhtari, podkreśliła w trakcie konferencji prasowej rolę polityki energetycznej i zwiększonej produkcji energii jako centralnych elementów strategii. Premier Ulf Kristersson wyraża zdecydowane przekonanie o konieczności dostosowania szwedzkiej polityki klimatycznej do wspólnej polityki UE. Rząd jednogłośnie uznaje cel długoterminowy – zerową emisję netto do 2045 roku – jako imperatyw, zobowiązując się jednocześnie do współpracy na poziomie unijnym. Kluczowymi środkami mającymi osiągnąć te cele są stopniowe wycofywanie paliw kopalnych, rozwój energetyki jądrowej oraz modernizacja systemu elektroenergetycznego. Plan zakłada intensywną elektryfikację sektora pojazdów, co stanowi ważny krok w kierunku zrównoważonego transportu. Premier Kristersson podkreśla wyraźną zmianę tonu w szwedzkiej polityce klimatycznej, z symbolicznej retoryki na praktyczne działania, mające realny, długoterminowy wpływ na redukcję emisji. Romina Pourmokhtari podkreśla, że plan działań klimatycznych, obejmujący 70 konkretnych propozycji redukcji emisji, ukierunkuje Szwecję na właściwy kurs. W 2027 roku kraj wprowadzi nowy unijny system handlu uprawnieniami do emisji ETS 2, a także przeprowadzi dochodzenie mające na celu stworzenie skutecznych instrumentów polityki dotyczących emisji nieobjętych handlem uprawnieniami do emisji. Mimo pewnych ustępstw w ostatecznych negocjacjach, Pourmokhtari utrzymuje, że plan ten jest kluczowy dla osiągnięcia krajowych celów klimatycznych do 2030 roku, choć będzie podlegał przeglądowi i możliwym modyfikacjom.

W Szwecji ustawą klimatyczną z 2017 roku wprowadzono kompleksowy system zarządzania polityką klimatyczną. Centralnym elementem tego systemu są ramy polityki klimatycznej, które obejmują akt klimatyczny, cele klimatyczne oraz Radę ds. Polityki Klimatycznej. Kluczowym aspektem tego porozumienia jest zobowiązanie rządu do opracowywania planów działań klimatycznych co cztery lata, czyli na każdą kadencję. Te plany stanowią szczegółowy dokument, w którym rząd musi wyjaśnić i opisać, w jaki sposób jego polityka klimatyczna, jako całość, ma przyczynić się do osiągnięcia wszystkich celów klimatycznych wyznaczonych dla Szwecji. Interesujący jest termin przedstawienia planu, który określa, że rząd musi to zrobić „najpóźniej w rok po wyborach parlamentarnych”. Co istotne, jeśli rząd stwierdzi, że obecne narzędzia polityki nie wystarczą do osiągnięcia wyznaczonych celów, plan działań klimatycznych musi zawierać konkretne informacje dotyczące dalszych działań, jakie rząd planuje podjąć. To zobowiązanie do podejmowania dodatkowych kroków jest kluczowe dla zapewnienia ciągłości wysiłków na rzecz klimatu i stymulowania postępu w kierunku redukcji emisji.

Krajowe Cele Polityki Klimatycznej

Szwedzka polityka klimatyczna ma jasno określone cele, które mają ograniczyć wpływ państwa na klimat. Już od 1999 roku obowiązuje cel jakości środowiskowej o nazwie „Ograniczony wpływ na klimat”. Chodzi o to, aby poziom gazów cieplarnianych w atmosferze nie stwarzał zagrożenia dla klimatu. W 2017 roku parlament zaktualizował ten cel, ustalając, że globalne ocieplenie powinno być utrzymane poniżej 2 stopni Celsjusza względem okresu przed rewolucją przemysłową, a starania powinny być podejmowane, aby nie przekroczyć 1,5 stopnia Celsjusza. Szwecja ma także działać na arenie międzynarodowej, aby inne państwa również dążyły do tych celów. Do 2045 roku Szwecja ma dążyć do zerowych emisji netto gazów cieplarnianych, a następnie osiągnąć emisje ujemne. Pozostałe emisje z działalności na terytorium państwa mają być co najmniej 85% niższe niż w 1990 roku. W sektorach objętych regulacjami UE do 2030 roku są konkretne zadania. Na przykład do 2020 roku emisje gazów cieplarnianych powinny spaść o 40% w porównaniu do 1990 roku. Do 2030 roku cel to co najmniej 63% mniej emisji niż w 1990 roku. Wprowadzono też cele etapowe dotyczące emisji w transporcie, które muszą być zmniejszone o co najmniej 70% do 2030 roku. Te cele pokazują, że Szwecja rzeczywiście stawia sobie ambitne zadania w zakresie ochrony klimatu i jest gotowa działać zarówno na szczeblu krajowym, jak i międzynarodowym.

W dokumencie rządowym przedstawiono podejście do stworzenia warunków sprzyjających transformacji klimatycznej. Podkreślono unikalną pozycję Szwecji z systemem energetycznym wolnym od paliw kopalnych, obfitością minerałów i metali, wysoką wiedzą specjalistyczną i innowacjami. Przejście to postrzegane jest jako okazja do wzrostu, zdobycia przewagi geopolitycznej, tworzenia miejsc pracy, zwiększenia dobrobytu i zrównoważonego rozwoju. Aby osiągnąć strukturalną transformację na skalę zielonej rewolucji, rząd identyfikuje konieczność systemowych zmian w różnych fundamentalnych systemach technicznych, w tym w produkcji energii elektrycznej, procesach przemysłowych, recyklingu materiałów i transporcie. Chociaż publiczność ma kontrolę nad niektórymi aspektami, większość aktywności gospodarczej jest wynikiem decyzji podejmowanych przez gospodarstwa domowe i firmy. Sektor obronny jest podkreślany jako kluczowy sektor z określonymi wyzwaniami w dostosowywaniu się do tempa innych sektorów ze względu na ciągłą potrzebę wytrzymałych i gotowych do użycia paliw. Inicjatywy rządu mające na celu stworzenie warunków dla transformacji klimatycznej obejmują usprawnienie procesów uzyskiwania pozwoleń, zapewnienie dostępu do elektryczności wolnej od paliw kopalnych na terenie całego kraju, rozwijanie umiejętności pracowników i łagodzenie ryzyka finansowego związanego z nowymi technologiami. Udział i akceptacja obywateli, społeczeństwa obywatelskiego i przedsiębiorstw w całym kraju są uważane za kluczowe dla sukcesu transformacji. Rząd podkreśla znaczenie legitymacji wśród obywateli i dąży do zaangażowania różnych aktorów społecznych w transformację klimatyczną. W dokumencie omawiana jest również zobowiązanie rządu do wspierania konkurencyjności i konieczność dostosowania polityki klimatycznej do aktualnej sytuacji gospodarczej. Proponowany jest również społeczny fundusz klimatyczny mający rozwiązać problemy wynikające z wdrożenia nowego systemu handlu emisjami. Rząd uznaje konieczność uczciwej transformacji, która uwzględnia warunki różnych grup i regionów w kraju. Dokument podkreśla znaczenie stopniowego wycofywania benzyny i oleju napędowego. Rząd zamierza przedstawić społeczeństwu jasne warunki na długo przed przejściem społeczeństwa od paliw kopalnych, uznając konieczność przeprowadzenia kompleksowej analizy, która uwzględni dostępność, standardy jakości i potencjalne skutki dla różnych sektorów i regionów.

Przemysł

Przemysł odgrywa kluczową rolę w szwedzkiej gospodarce, stanowiąc centralny element konkurencyjności Szwecji. Szwedzki sektor przedsiębiorstw pełni funkcję silnika przemian klimatycznych i powinien być wspierany w osiągnięciu przewagi w zielonych przemianach. W raporcie „Strategia klimatyczna Szwecji” podkreśla się, że państwo ponosi odpowiedzialność za zapewnienie sprawnego funkcjonowania funkcji społecznych, które ułatwiają transformację. Społeczeństwo musi działać efektywnie, pomimo obciążenia i wyzwań związanych z wycofywaniem się z gospodarki opartej na paliwach kopalnych. Wymaga to wprowadzenia polityki o szerokim zakresie działań, takiej jak polityka gospodarcza, polityka rozwoju regionalnego, polityka redystrybucji i polityka edukacyjna. Przemysł odpowiada za około jedną piątą szwedzkiego PKB, co sprawia, że konkurencyjny przemysł ma ogromne znaczenie dla dobrobytu Szwecji. Jednocześnie szwedzki przemysł odpowiada za ponad jedną trzecią emisji gazów cieplarnianych, a ich redukcja jest kluczowa dla osiągnięcia celów klimatycznych. Emisje zmniejszyły się o około 24 procent od 1990 roku dzięki zmianom paliwowym i efektywności energetycznej. Przedsiębiorstwa potrzebują bodźców i warunków do przejścia na zieloną ścieżkę. Na rynku wewnętrznym głównym narzędziem stymulującym są handel uprawnieniami do emisji UE. Ponad 90 procent emisji przemysłowych regulowanych jest w ramach unijnego handlu emisjami (EU ETS). System ten dostarcza wiarygodnego i długoterminowego sygnału cenowego, który przedsiębiorstwa potrzebują do dokonania biznesowej przemiany na bezemisyjność. EU ETS został wielokrotnie zrewidowany od swojego wprowadzenia w 2005 roku, co skutkowało zaostrzeniem celów, podniesieniem liniowego współczynnika redukcji oraz decyzjami o anulowaniu uprawnień do emisji i innymi zmianami, co skutkuje zmniejszeniem dostępnych uprawnień do emisji, a tempo to będzie się zwiększać w przyszłości. Przemysł pełni ważną rolę nie tylko poprzez redukcję własnych emisji, ale także poprzez produkcję produktów wolnych od paliw kopalnych, które mogą zastąpić produkty pochodzenia kopalnego i mogą być lepiej poddawane recyklingowi i ponownemu wykorzystywaniu. Przejście do gospodarki o obiegu zamkniętym i opartej na biomasie jest uważane za narzędzie i umożliwiające klimatyczne przemiany. W ramach inicjatywy rządowej 22 branże przyjęły plany, opisujące, jak zamierzają przyczynić się do klimatycznych celów Szwecji i tworzyć bezemisyjną konkurencyjność dla swojej działalności. Podczas rozmów okrągłego stołu 16 maja 2023 roku z przedstawicielami przemysłu podkreślono, że Szwecja odniosła wielki sukces dzięki innowacjom, kompetencjom i współpracy, rozwijając szwedzkie zasoby i stając się liderem technologicznym. Uczestnicy wymienili stabilny dostęp do taniej i bezemisyjnej energii elektrycznej oraz bardziej przewidywalne i efektywne procesy uzyskiwania zezwoleń jako dwa szczególnie istotne obszary działań. Również na krajowym spotkaniu klimatycznym 16 czerwca 2023 roku podkreślono znaczenie konkurencyjnego przemysłu.

Przyszłość wobec transformacji klimatycznej

Gminy i regiony pełnią centralną funkcję w realizacji polityki klimatycznej, odpowiedzialne są za planowanie, budownictwo, infrastrukturę transportową, transport publiczny, nadzór środowiskowy, oraz rozwój regionalny. Posiadają także przedsiębiorstwa z istotnymi nieruchomościami oraz odpowiadają za produkcję i dystrybucję energii, działalność portową, a także kwestie związane z wodami i odpadami. Rząd uznaje rady regionalne za kluczowych aktorów do koordynowania i wspierania przemiany klimatycznej na poziomie regionalnym. Proponuje się alokację środków na wzmocnienie roli urzędów regionalnych w planowaniu kwestii energetycznych oraz procesach uzyskiwania zezwoleń. Rząd uznaje pracę urzędów regionalnych za istotną dla umożliwienia szybkiej i skutecznej transformacji energetycznej i klimatycznej w całym kraju. Podkreśla się potrzebę koordynacji i wsparcia ze strony urzędów w celu ułatwienia pracy gmin i regionów. Ogólna ocena zakłada, że rady regionów odgrywają kluczową rolę w promowaniu zrównoważonej transformacji klimatycznej i powinny otrzymać lepsze warunki do tego poprzez przyznanie budżetu na rok 2024. W dokumencie podkreślono, że rząd uznaje UE za kluczowego aktora w transformacji klimatycznej i że szwedzka polityka powinna być dostosowana do i współpracować z celami i decyzjami UE, zwłaszcza w kontekście nowego pakietu Fit for 55.

Dokument dot. szwedzkiej polityki klimatycznej: https://www.regeringen.se/contentassets/990c26a040184c46acc66f89af34437f/regeringens-klimathandlingsplan–hela-vagen-till-nettonoll-skr-20232459.pdf

Fot: Flickr / aut. European Parliament